Τετάρτη 29 Οκτωβρίου 2008

ΤΟ ΚΥΜΑ έρχεται... 13 ΝΟΕΜΒΡΗ στους κινηματογράφους

ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΕΤΑΜΕΣΟΝΥΚΤΙΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΣΤΟ

ΙΝΤΕΑΛ (Πανεπιστημίου 46)

Παρασκευή 31.10 ωρα 1

Σαββατο 1.11 ώρα 1

Παρασκευή 7.11 ώρα 1

Σαββατο 8.11 ώρα 1

10 σχόλια:

Seven Films είπε...

Η οργάνωση και η μεθοδικότητα είναι προτερήματα των Γερμανών. Παράδειγμα; «Die Welle», «Το κύμα» του Ντένις Γκάνζελ, μόλις 35 ετών από το Αννόβερο, που χωρίς περιστροφές πιάνει χειρουργικό νυστέρι και τη σημερινή, αφασική κοινωνία τέμνει. Ο Χίτλερ κατοικεί εντός του καθενός. Ιστορία αληθινή, ανατριχιαστική, μόλις ένα βήμα πριν πιστοποιηθεί και το Σύμπαν ανατραπεί!

Αρχίζω από την πλοκή. Χωρίς αυτήν, η ταινία θα ήταν μια τρίχα και μισή. Νεαρός και γυμνασμένος καθηγητής Λυκείου οργανώνει σεμινάριο με θέμα την «ολιγαρχία». Οι μαθητές αντιδρούν με χαβαλέ και πλάκα. Στην αρχή. Η συνέχεια εντελώς διαφορετική. Οι λόγοι πολλοί. Ο πρώτος, η ιδεολογία. Θέλουν σε κάτι να πιστέψουν, σε κάτι να ακουμπήσουν. Ο δεύτερος, η ομάδα.

Όλοι να ανήκουν σ΄ ένα σύνολο, σε μια οργανωμένη κοινωνία. Να προσκυνούν ίδιο Θεό, να ακολουθούν την ίδια διαδικασία. Ο τρίτος, η εξομοίωση του πλούσιου με τον φτωχό, του μαύρου με τον λευκό. Να εξαφανιστούν οι διακρίσεις μονοκοντυλιά, όλοι να δεθούν με τον ίδιο συνδετικό κρίκο για έναν αγώνα κοινό. Ο τέταρτος λόγος είναι ο σκοπός. Το τεράστιο και δυσθεώρητο εσωτερικό κενό τους παρασύρει στην αφασία και την ανυπαρξία. Μ΄ έναν λόγο, η Ισχύς εν τη ενώσει. Όλοι για έναν και ένας για όλους . Λογικό.

Για να συγκροτηθεί η ομάδα πρέπει πρώτα να αναγνωριστεί και να υπηρετηθεί η διαδικασία. Δηλαδή να απευθύνονται στον καθηγητή όπως οι φαντάροι στον λοχαγό. Σεβασμός στον αρχηγό. Υποταγή στην πρώτη Αρχή. Έπειτα να ντύνονται με την ίδια στολή. Άσπρο πουκάμισο και μπλου τζιν. Ύστερα να βρουν όνομα και λογότυπο. Και, τέλος, ο χαιρετισμός. Όχι ο ναζιστικός, αλλά ο κυματοειδής. Κύμα είναι, με το σχήμα του κύματος θα χαιρετίζουν από εδώ και στο εξής. Κάθε μέλος της ομάδας είναι σύμμαχος και φίλος. Όλοι οι άλλοι εχθροί. Αυτή η συνταγή. Έτσι συγκροτείται- από ένα μάθημα μιας τάξης του Λυκείου- το πρώτο αυτοσχέδιο τάγμα εφόδου. Από εκεί και πέρα τον πρώτο λόγο έχει η ψυχολογία του κάθε μαθητή. Η ανάγκη συγκεκριμένη και υπαρκτή. Κατακερματισμένος ο κόσμος. Διαλυμένες οι ανθρώπινες σχέσεις. Κατεστραμμένες οι αξίες. Ανυπεράσπιστοι, ανοχύρωτοι, ευάλωτοι από την έφοδο της παγκοσμιοποίησης. Η ιδέα και μόνο πως καθένας είναι ένα απλό νούμερο, μια αναλώσιμη μικροσκοπική μονάδα και μια ασήμαντη οδοντογλυφίδα για τα σαγόνια της πλουτοκρατίας, μόνο αυτό αποτελεί το ισχυρότερο κίνητρο για την ανασυγκρότηση, με νέους όρους, ενός πρωτόγνωρου φασιστικού κινήματος. Αυτή η ιδεολογία αναπληρώνει το κενό και την ατομική ανυπαρξία. Οργάνωση, ενοποίηση, δύναμη. Το Άτομο μετασχηματίζεται σε σύνολο, το σύνολο σε μάζα και η μάζα σε ακατανίκητη δύναμη. Η τάξη είναι το Κύμα. Το Κύμα είναι το σχολείο, Το Σχολείο είναι η Γερμανία. Η Γ ερμανία είναι η καθαρή φυλή, ο κόσμος όλος. Κάπως έτσι ένας ασήμαντος, δύσμορφος και δειλός δεκανέας με το όνομα Αδόλφος Χίτλερ που ούτε καν ήταν Γερμανός, κατάφερε, ξεκινώντας από τις μπιραρίες του Μονάχου να μετατρέψει το μισό ημισφαίριο του πλανήτη σ΄ ένα απέραντο νεκροταφείο!

Ο Γερμανός σκηνοθέτης προχωράει ακόμα πιο πέρα απ΄ αυτό. Η ομάδα αυτονομείται από τον αρχηγό. Οι μαθητές με τις περισσότερες εσωτερικές ελλείψεις και τα άπειρα συναισθηματικά κενά, βρίσκουν ευκαιρία, γραπώνονται από την ιδεολογία και προχωρούν ακάθεκτοι στην χρήση βίας. Οι εσωτερικές δυνάμεις του «κύματος» ανεξέλεγκτες και καταστροφικές. Ας πούμε, χωρίζει ζευγάρι ερωτευμένων μαθητών επειδή η κοπελιά δεν συμφωνεί με τον φίλο της για τους σκοπούς της ομάδας. Ένας άλλος μαθητής αγοράζει περίστροφο από το Διαδίκτυο. Ο ίδιος κτυπάει την πόρτα του καθηγητή του και προσφέρεται οικειοθελώς να τον υπηρετήσει ως σωματοφύλακας και οικιακή βοηθός. Ο λόγος εντελώς εσωτερικός, Στο σπίτι του τον περιμένει η κόλαση και στην καλύτερη περίπτωση η πλήξη και η βαρεμάρα. Το χώμα, λέει ο Γκάνζελ, πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες για τη γρήγορη ανάπτυξη μιας αυταρχικής ολιγαρχίας.

Η κρίση- θα πρόσθετα εγώ- είναι το λίπασμα για να αναπτυχθεί όχι μόνο δέντρο, αλλά ολόκληρο δάσος φασιστικό. Όλα έτοιμα. Είναι ζήτημα timing και αρχηγού. Από εκεί και πέρα ο Θεός να βάλει το χέρι του Ο Ντένις Γκάνζελ αποδεικνύεται σπουδαίος χειρουργός. Πρώτα το περιεχόμενο, ύστερα η φόρμα. Ακολουθεί βήμα βήμα όλα τα στάδια οργάνωσης και εφόδου της ομάδας. Αποκαλύπτει τους βαθύτερους λόγους και το κυριότερο εκλαϊκεύει και τη διαδικασία και την ουσία. Εξαιρετικός δάσκαλος. Μετατρέπει τη θεωρία σε καθηλωτική εμπειρία. Παραδίδει μάθημα πολιτικής σκέψης και κοινωνιολογίας χωρίς στιγμή να καταφύγει στον θεωρητικό αυνανισμό, τη φλυαρία και τον λεκτικό αυνανισμό. Εργαλείο του η δραματουργία. Κάθε άτομο με τον δικό του χαρακτήρα. Πλευρίζει την ομάδα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα προβλήματα των μαθητών και του καθηγητή. Ακολουθεί πιστά το αφηγηματικό μοντέλο με γρήγορους ρυθμούς και κλιμακώνει τη δράση ως την πιο βίαιη άκρη. Μπροστά σ΄ αυτό το ολοκληρωμένο πείραμα, όλες οι αμερικανικές παραγωγές με μαθητές και με σχολεία μοιάζουν με ανέκδοτα. Μπορεί να μην είναι μια εικαστική πρωτοπορία αλλά, να με συγχωρείτε, πόσες στιγμές αισθητικής πρωτοπορίας λαμβάνουμε ετησίως; Άντε μία, έστω δύο και ενίοτε καμία. Και για να τελειώνω: μέχρι στιγμής η φετινή, χειμερινή χρονιά άκρως ενθαρρυντική για την ευρωπαϊκή κινηματογραφία. Στα ίσα ανώτερες από το Χόλιγουντ. Μετράω. Δύο από Γερμανία («Μπάαντερ Μάινχοφ» και «Κύμα»), δύο από Ιταλία («Γόμορρα» και «Ιl Divo») μία από Γαλλία («Ανάμεσα στους τοίχους») και μία από Μ. Βρετανία («Ηunger»). Ε, δεν είναι και λίγες. Κάτι αλλάζει. Η Ευρώπη ποτέ δεν πεθαίνει. Για λίγο ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά!
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΝΙΚΑΣ ΤΑ ΝΕΑ

Seven Films είπε...

Η ταινία είναι εξαιρετικά δυνατή και βασίζεται στο θέμα της. Ενας καθηγητής λυκείου κάνει ένα πείραμα στους μαθητές του, πολιτικό αλλά και ψυχολογικό συνάμα. Του πώς μπορείς να ζήσεις κάτω από ένα δικτατορικό καθεστώς αλά Χίτλερ, του πώς μοιράζονται οι ρόλοι, του πώς ταυτίζεται ο καθένας με το ρόλο που ανέλαβε, του πώς χάνεται ο έλεγχος. Μόνο που ο έλεγχος θα χαθεί και πέραν του σημείου που ο καθηγητής νόμιζε ότι τον όριζε, ακριβώς λόγω του ανθρώπινου παράγοντα.
Η ταινία φέρνει κοινωνικό, πολιτικό αλλά και ανθρώπινο προβληματισμό, είναι φτιαγμένη με τρόπο εύληπτο και παρασύρει με την έντασή της. Ωραίος ηθοποιός ο Γιούργκεν Φόγκελ, αλλά εξαίρετη η δουλειά του casting director για τις φάτσες, κυρίως των μαθητών, που διάλεξε ώστε να παίξουν αντιπροσωπευτικές κατηγορίες χωρίς να πειραχτούν οι χαρακτήρες σαν να ήταν σχηματικοί.
ΤΙΜΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Mέλος της EFA (Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κιν/γράφου)
Ελεύθερος Τύπος

Seven Films είπε...

Συγκλονιστική, εφιαλτική μελέτη πάνω στο πώς γεννιέται ο φασισμός, μέσα από το πείραμα στο οποίο συμμετέχει μια ομάδα μαθητών ενός γερμανικού λυκείου.

Με τις ρίζες του φασισμού καταπιάνεται η συγκλονιστική αυτή, επίμαχη, γερμανική ταινία, βασισμένη σ' ένα αληθινό γεγονός που συνέβη σε αμερικανικό σχολείο το 1967 και που ο σκηνοθέτης και οι συν-σεναριογράφοι του μετέφεραν σε γερμανικό σχολείο. Η ταινία αρχίζει μ' έναν φιλελεύθερο, συμπαθητικό στους μαθητές ενός λυκείου, καθηγητή να αναθέτει, σαν είδος πειράματος, στους μαθητές του, στη διάρκεια της Εβδομάδας Εργασίας, να καταπιαστούν με το θέμα του απολυταρχισμού. Τρόπος για να δείξει στους επιφυλακτικούς μαθητές του, με τον πιο γλαφυρό και αποτελεσματικό, όπως πιστεύει, τρόπο, το πώς γεννιέται ο φασισμός και πώς άνθρωποι σαν τον Χίτλερ κατάφεραν να παρασύρουν με την ιδεολογία τους ένα ολόκληρο έθνος. Ξεκινώντας με το σλόγκαν «Δύναμη μέσα από την πειθαρχία», οι μαθητές, υπό την ηγεσία του καθηγητή, αρχίζουν να ντύνονται όμοια, εξαφανίζοντας έτσι ταξικές και άλλες κοινωνικές διαφορές, ονοματίζουν την ομάδα τους «Το κύμα», φτιάχνουν δικό τους σήμα κι επινοούν δικό τους χαιρετισμό, που δεν απέχει και πολύ από εκείνο των ναζί. Στοιχεία που τους κάνουν να αισθάνονται ίσοι και ισχυροί, μέλη μιας επίλεκτης ομάδας που μπορεί να επιβάλλει τις απόψεις της, με αποτέλεσμα και μαθητές από άλλες ομάδες να προσχωρήσουν στη δική τους. Λίγοι είναι εκείνοι που αντιδρούν, ανάμεσά τους κι ένα κορίτσι, φίλη ενός από τους ιθύνοντες της ομάδας, καθώς και η γυναίκα του καθηγητή.

Τα πράγματα όμως κλιμακώνονται με μια ταχύτητα που τα παιδιά αλλά και ο καθηγητής δεν μπορούν να ελέγξουν. Στην ομάδα διεισδύουν και άτομα προβληματικά που, μέσα από αυτήν αποκτούν σιγουριά και δύναμη, στοιχεία που χειρίζονται καταστροφικά, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει η ανεξέλεγκτη βία. Τα προβλήματα με τα οποία καταπιάνεται ο Γκένσελ στην ταινία είναι σίγουρα πολύπλοκα. Κι είναι χάρη στο καλογραμμένο, με έξυπνα διαρθρωμένες καταστάσεις αλλά και με ψυχολογημένους χαρακτήρες (ιδιαίτερα εκείνο του καθηγητή αλλά και του προβληματικού μαθητή), που η ταινία του καταφέρνει να μεταδώσει το με πόση ευκολία μπορεί τελικά να αναβιώσει ο φασισμός, ευκολία που σε τρομάζει. Από τις καλές γενικά ερμηνείες, ξεχωρίζει ο Γιούργκεν Φόγκελ, εξαιρετικός στο ρόλο του καθηγητή που σταδιακά αρχίζει να παρασύρεται από τη δύναμη που αποκτά.

ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Seven Films είπε...

Ενα νέο ρεύμα ταινιών, που ασχολούνται με αιχμηρά θέματα που προκύπτουν από τη γερμανική ιστορία, έχει αρχίσει να δημιουργείται τα τελευταία χρόνια στη γερμανική κινηματογραφική παραγωγή. Η «Πτώση», η «Σόφι Σολ», το πρόσφατο «Σύμπλεγμα Μπάαντερ-Μάινχοφ» και τώρα το «Κύμα», εξετάζουν από απόσταση ιστορίες, αληθινές ή φανταστικές, που έχουν σχέση με το τραυματικό παρελθόν του γερμανικού λαού και τη σχέση του με ακραίες συμπεριφορές.

Ανησυχητικές διαπιστώσεις

Ο Ντένις Γκάνζελ διάλεξε να μεταφέρει σε ένα γερμανικό σχολείο την ιστορία ενός πραγματικού κοινωνικού πειράματος, που πραγματοποιήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '60 σε ένα σχολείο της Καλιφόρνια. Τα ανησυχητικά αποτελέσματα για την ευκολία, με την οποία οι μαθητές προσαρμόζονται στις συνθήκες και τη νοοτροπία ενός αυταρχικού καθεστώτος, παίρνουν ταχύτερους κινηματογραφικούς ρυθμούς στην ταινία του Γερμανού σκηνοθέτη. Στόχος του, να δώσει ένταση στην ιστορία και τα καταφέρνει. Από την άλλη πλευρά όμως, το γεγονός ότι τα γεγονότα διαδραματίζονται μέσα σε ένα διάστημα μόλις μιας εβδομάδας, αποδυναμώνει την αληθοφάνεια της ιστορίας.

Στην πρακτική εφαρμογή

Σε ένα γερμανικό σχολείο διοργανώνεται μια εβδομάδα διδασκαλίας ιδεολογιών. Ενας προοδευτικός καθηγητής, που θέλει να διδάξει την αναρχία, βρίσκει στα χέρια του τελικά το μάθημα της απολυταρχίας. Αρχίζοντας ανόρεχτα να το διδάσκει, προτείνει στους μαθητές να κάνουν πρακτική εφαρμογή, βάζοντας κάποιους αυστηρούς κανόνες, στους οποίους όλοι θα πρέπει να υπακούουν. Ο Ράινερ, ο καθηγητής, δεν είναι ο τυπικός δάσκαλος. Εχει φιλική σχέση με τους μαθητές του, ακούει «Ramones» και αμφισβητεί τις αγκυλώσεις του εκπαιδευτικού συστήματος. Αλλά προκαλεί και τους μαθητές του, που υποστηρίζουν ότι ποτέ πια στη Γερμανία δεν θα μπορούσε να αναπτυχθεί και αντίστοιχο του ναζισμού.

Τα πράγματα στην αρχή είναι απλά. Θα πρέπει να σηκώνονται όταν θέλουν να πάρουν τον λόγο. Οι κανόνες όμως γίνονται όλο και περισσότεροι, όλο και αυστηρότεροι. Οι μαθητές υποχρεώνονται να φορούν στολή, ένα άσπρο πουκάμισο και τζιν παντελόνι, δίνουν ένα τίτλο στο ενδοσχολικό τους «κίνημα» και υιοθετούν έναν χαιρετισμό με φασιστικές αναφορές, με το χέρι σηκωμένο να κάνει την κίνηση του κύματος.

Προς έκπληξη του καθηγητή, το «Κύμα» αρχίζει να φουσκώνει και να απλώνεται σαν τσουνάμι στο σχολείο. Ολο και περισσότεροι μαθητές γοητεύονται από την ιδέα του να ενταχθούν σε μια δυναμική ομάδα, ειδικά μαθητές σαν τον Τιμ, που είναι μοναχικοί και αποκλεισμένοι στην κανονική ζωή του σχολείου. Οσοι αμφισβητούν το «Κύμα» περιθωριοποιούνται, ενώ δεν θα αργήσουν να ξεσπάσουν φαινόμενα βίας. Σε έναν αγώνα πόλο του σχολείου, η ένταση που δημιουργείται κάνει τον Ράινερ να διαπιστώσει ότι τα πράγματα έχουν ξεφύγει από τον έλεγχο. Ομως μπορούν να συγκρατηθούν; Η θεωρία του Ράινερ αποδεικνύεται, όμως θα έχει τραγική κατάληξη για κάποια από τα υποκείμενα του πειράματος.

Η ιδέα που προσπαθεί να αποδείξει η ταινία, ότι δηλαδή οι άνθρωποι μπορούν γοητεύονται από την ιδέα της δύναμης, ακόμη κι όταν εκφράζεται μέσα από ένα απολυταρχικό σύστημα, είναι ίσως προφανής. Ωστόσο, ο Γκάνζελ δίνει γρήγορο κινηματογραφικό ρυθμό και ζωντάνια στην ταινία, που ενισχύεται από το φροντισμένο σάουντρακ.

Από τις ερμηνείες ξεχωρίζει ο Γιούργκεν Φόγκελ στον ρόλο του καθηγητή και ο Φρέντερικ Λάου που παίζει τον νεαρό απομονωμένο μαθητή, ο οποίος βρίσκει τον εαυτό του στο «Κύμα».


ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Seven Films είπε...

Συγκρατήστε πως κάτι κινηματογραφικά σοβαρό συμβαίνει στη Γερμανία. Μια αρκετά δυνατή, οικονομικά, καπιταλιστική χώρα στέναζε κάτω από την αμερικάνικη κινηματογραφική παρουσία. Γύρω στα 1970, μια μεγάλη φουρνιά αξιόλογων Γερμανών σκηνοθετών προσπάθησε να σπάσει αυτόν τον κλοιό και να βγει στον κόσμο. Αυτή η κίνηση γέννησε μερικές εξαιρετικές ταινίες. Ταινίες με πολιτική σκέψη και πολιτικές αγωνίες.

Δυστυχώς, κάποιοι από αυτούς τους Γερμανούς σκηνοθέτες μετανάστευσαν στην Αμερική, κάποιοι άλλοι βουβάθηκαν, ένας αυτοκτόνησε! Η πρώτη μεταπολεμική σοβαρή κινηματογραφική κίνηση, για εθνικό γερμανικό κινηματογράφο, διαλύθηκε «στα εξ ων συνετέθη»! Εδώ και κάποια χρόνια, όμως, κάτι σοβαρό άρχισε πάλι να κινείται. Μια νέα φουρνιά αξιόλογων σκηνοθετών, με τις δικές της πολιτικές αγωνίες, όχι πάντα πολιτικά σωστές, πολλές φορές, μάλιστα, μεροληπτικές και προπαγανδιστικές, προσπαθεί να αρθρώσει έναν εθνικό κινηματογραφικό λόγο.

Να σημειώσουμε πως μετά τη διάλυση της «Τσινετσιτά» και το φυσικό χαμό πολλών άριστων Ιταλών δημιουργών, στην ουσία δεν υπάρχει, πια, σοβαρή ευρωπαϊκή κινηματογραφία. Είναι σχεδόν βέβαιο πως αυτό το κενό προσπαθεί να γεμίσει ο σημερινός Γερμανικός Κινηματογράφος. Και ίσως και αυτός να εντάσσεται στη γενική γερμανική πολιτική για ευρωπαϊκή ηγεμονία! Ο χρόνος θα δείξει!

Στο πλαίσιο, λοιπόν, του νέου πολιτικού κύματος της γερμανικής κινηματογραφίας, κινείται και «Το Κύμα», του Ντένις Γκάνσελ. Ενας πολιτικοποιημένος Γερμανός καθηγητής προσπαθεί να διδάξει στους μαθητές του πολιτική. Τα νέα παιδιά, όμως, είναι σχεδόν αλλοτριωμένα. Η πολιτική δεν εντάσσεται στα ενδιαφέροντά τους. Επίσης, πιστεύουν πως ο «αυτόματος πιλότος» της γερμανικής κοινωνίας επιλύει όλα τα άμεσα προβλήματα και προστατεύει τη δημοκρατία τους. Επιπροσθέτως οι νέοι ισχυρίζονται πως έχουν βαρεθεί να ακούν «εξομολογήσεις» και «κριτικές» για τον Χίτλερ και το ναζισμό, τους οποίους Χίτλερ και ναζισμό θεωρούν οριστικά πεθαμένους.

Ο καθηγητής, ευτυχώς, έχει άλλη άποψη. Πιστεύει πως αφού δεν έχουν εξαλειφθεί οι κοινωνικές και πολιτικές αιτίες που γεννούν και τρέφουν τους Χίτλερ και τους ναζισμούς το κύλισμα μιας, ας την πούμε, δημοκρατικής χώρας, όπως είναι η σημερινή Γερμανία, στη φασιστική απολυταρχία δεν είναι απλώς πιθανό, είναι, μάλλον, σχεδόν βέβαιο! Οι Γερμανοί πολίτες, η γερμανική νεολαία, ζώντας μέσα στην ανασφάλεια, στο ρατσισμό, στην ανεργία, εύκολα μπορεί να κυλήσουν στο Δ` Ράιχ! Ο κ. καθηγητής δεν εξαιρεί ούτε τον εαυτό του. Αφού στο «πείραμά» του προς τους μαθητές του δεν μπόρεσε να αντιδράσει ούτε ο ίδιος! (Σιγά σιγά μετατράπηκε και αυτός σε ένα φασιστικό γουρούνι)!

Το «πείραμα» του καθηγητή ήταν να μεταφέρει μέσα στην τάξη του λυκείου, στο οποίο διδάσκει, τους νόμους, την καθημερινότητα και τις αξίες της σημερινής γερμανικής καπιταλιστικής κοινωνίας. Τίποτα άλλο! Ο,τι ισχύει έξω στην κοινωνία! Εστεψε, λοιπόν, τον εαυτό του αρχηγό, μετά από τη «λογική» εκλογή του από τους μαθητές (πολίτες) - ποιος άλλος θα μπορούσε «λογικά» να είναι ο αρχηγός; σας λέει τίποτα το δικό μας «ικανότερος για πρωθυπουργός;» και επέβαλε τους όρους του. Ορους, που προκύπτουν «από τα πράγματα». Το πρώτο που απαίτησε ήταν υπακοή και πειθαρχία. Απαραίτητες - και λογικές - προϋποθέσεις, για μια κοινωνία, η οποία «πρέπει» να λειτουργήσει πάνω σε δοσμένες και απαραβίαστες αρχές και κατευθύνσεις. Στη συνέχεια πόνταρε στην ψυχολογία. Τόνισε την «ιδιαιτερότητα» της τάξης. Την εξυπνάδα της, τον πατριωτισμό της (σε σύγκριση με τις άλλες τάξεις του σχολείου - κοινωνία). Και ζήτησε από τους μαθητές του αυτό το «ξεχωριστό» που τους διακρίνει, να φαίνεται με την πρώτη ματιά. (Δεν είναι κρίμα να κρύβεται; Αφήστε που αυτό σας δίνει και κύρος!) Ζήτησε, όπως επιβάλλεται από τις «συνθήκες», ομοιόμορφο ντύσιμο, ομοιόμορφη συμπεριφορά. Ζήτησε, επίσης, αλληλεγγύη και αλληλοϋποστήριξη. Κατέληξαν («δημοκρατικά») στο σήμα τους και στο χαιρετισμό τους...

Σιγά σιγά, σκαλί το σκαλί, η τάξη και ο καθηγητής (από υπερβάλλοντα ζήλο αυτός), κύλησαν ένα ένα τα στάδια, που, με μαθηματική ακρίβεια, οδηγούν στο φασισμό και στην κόλαση! Οι δραστηριότητες της τάξης, πια, δε χώραγαν μέσα στην αίθουσα. Απλώθηκαν και στο υπόλοιπο σχολείο. Μετά βγήκαν και στους δρόμους! Αγκάλιασαν την πόλη, τη Γερμανία (στη συνέχεια). Βγήκαν εκτός ελέγχου!..

Ολα τα παραπάνω, πιστέψτε με, βγαίνουν αβίαστα, μοιάζουν νομοτελειακά! Τίποτα δε γίνεται, γιατί το απαιτεί το σενάριο. Γίνεται, γιατί το απαιτούν οι συνθήκες! Ακόμα και ο πιο κακόπιστος θεατής, ακόμα και ο φασίστας, θα υποχρεωθεί να δεχτεί πως ο δημιουργός της ταινίας δεν πρόσθεσε τίποτα δικό του. Δεν υπάρχει τίποτα φτιαχτό και ψεύτικο ή προπαγανδιστικό στην ταινία. Η γερμανική κοινωνία, το γερμανικό πολιτικό σύστημα, ο καπιταλισμός δηλαδή, είναι, εκ των πραγμάτων, το έδαφος από το οποίο εξορύσσεται η απολυταρχία και ο φασισμός.

Θεωρώ την ταινία άκρως διδακτική. Πολύ χρήσιμη για τη νεολαία. Ιδιαίτερα σήμερα που η οικονομική κρίση, αλλά και τα άλλα συσσωρευμένα προβλήματα της καπιταλιστικής κοινωνίας, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για φασιστικές εκτροπές και φασιστικές λύσεις (δέστε: νεοναζιστικά και ακροδεξιά κινήματα και κόμματα). Σπεύσετε, λοιπόν, μαζί με τα παιδιά σας.

Θα ήταν άδικο να κλείσουμε αυτό το σημείωμα και να μην αναφερθούμε και στην καλλιτεχνική αξία της ταινίας. Η απαίτηση, για ένα άρτιο καλλιτεχνικό έργο, η φόρμα και το περιεχόμενο να βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία, έχει άριστα καλυφτεί από «Το Κύμα». Ο ρεαλισμός του περιεχομένου του συνυπάρχει αρμονικά και αναπόσπαστα με το ρεαλισμό της φόρμας του. Στην αρχή του σημειώματος γράψαμε πως «κάτι κινηματογραφικά σοβαρό συμβαίνει στη Γερμανία». «Το Κύμα» και ο δημιουργός του εντάσσονται
ΝΙΚΟΣ ΑΝΤΩΝΑΚΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Seven Films είπε...

Το 1967 στην Καλιφόρνια της “επανάστασης των λουλουδιών” ένας καθηγητής ιστορίας σε Λύκειο του Πάλο Άλτο ονόματι Ρον Τζόουνς αποφάσισε να πειραματιστεί κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος για τον Εθνικοσοσιαλισμό στη Γερμανία, καθώς η “ανάλυση” δεν φαινόταν να βοηθάει τους μαθητές. Ο Τζόουνς προκειμένου να δώσει στους μαθητές του μια μικρή γεύση από τις συνθήκες της εποχής που μελετούσαν οργάνωσε την τάξη σε μια ομάδα (με το κάθε άλλο παρά αθώο όνομα «το Τρίτο Κύμα» -αναφορά στο Τρίτο Ράιχ), και πρότεινε κανονιστικά μέτρα πειθαρχίας, ξεκινώντας από τη “σωστή” στάση του σώματος μέσα στην τάξη. Εφαρμόζοντας ταχύτατα ένα πρόγραμμα αυστηρής πειθαρχίας μέσα στην τάξη, προέκυψε αυτό που πέντε χρόνια αργότερα θα περιέγραφε “η πιο τρομαχτική εμπειρία μου μέσα σε σχολική αίθουσα”. Εκπληκτος με την προθυμία με την οποία ανταποκρίνονταν οι μαθητές του, είδε τους ικανότερους και εξυπνότερους από αυτούς να μπαίνουν στο περιθώριο από το “εξισωτικό κίνημα”...Το 1972 ο Τζόουνς δημοσιοποίησε για πρώτη φορά τις εμπειρίες του, ενώ το 1981 η υπόθεση διασκευάστηκε σε τηλεταινία με σκηνοθεσία Τζόνι Ντόκινς. Παράλληλα ο Αμερικανός συγγραφέας Τοντ Στράσερ, χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Μόρτον Ρου, έγραψε το μυθιστόρημα “Το Κύμα”, βασισμένο πάνω στην τηλεταινία αλλά και στη διήγηση του Τζόουνς. Το βιβλίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία, και στη Γερμανία προτάθηκε σαν ανάγνωσμα στα σχολεία. Ορισμένες λεπτομέρειες από την ιστορία στο Πάλο Αλτο κατά καιρούς αμφισβητήθηκαν, κυρίως για τις διαστάσεις που απέκτησε το φαινόμενο μέσα στο σχολείο.



Σήμερα, ο Γερμανός σκηνοθέτης Ντένις Γκάνσελ (γενν. το 1973, η πρώτη του ταινία, «The Phantom», για τη γερμανική τηλεόραση, ήταν ένα πολιτικό θρίλερ για την RAF) διασκευάζει το βιβλίο του Στράσερ και, αναλαμβάνοντας το μερίδιο της ιστορικής ευθύνης, μεταφέρει την ιστορία στη Γερμανία, εστιάζοντας στη γερμανική βερσιόν του ολοκληρωτισμού. Ένας “μοντέρνος” καθηγητής, που θα προτιμούσε να διδάξει στο πλαίσιο της πολιτικής θεωρίας την “Αναρχία”, υποχρεώνεται να αρκεστεί στη “διδασκαλία” της “Αυτοκρατίας” (ο όρος «αυτοκρατία», με τη σημασία της αυταρχικής διακυβέρνησης, που εμφανίζεται και στον πίνακα της σχολικής αίθουσας, δεν είναι ακριβώς αντιδάνειο, αλλά έχει πλατωνική καταγωγή: «αυτοκράτεια επί παντί» λέει ο Πλάτων στους «Ορισμούς» του). Οι μαθητές θεωρούν δεδομένο ότι “δεν υπάρχει περίπτωση νεκρανάστασης του Τρίτου Ράιχ”, ωστόσο η ταχύτατη συμμόρφωσή τους στο “πείραμα”, στην “κοινότητα” που δημιουργείται, θα ανατρέψει κάθε εφησυχασμό. Με ενθουσιασμό φορούν ένα είδος στολής, επινοούν έναν κοινό χαιρετισμό, φιλοτεχνούν ένα διακριτικό σήμα, μαθαίνουν τελικά να αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλο ως μέλη μιας εκλεκτής ομάδας, όπου όλοι είναι ίσοι με όλους.



Όμως, θεωρώ πως είναι μεγάλο σφάλμα να απομονώνουμε ιστορικά αυτό που φαίνεται να αντανακλά μια βαθύτερα προβληματική συνθήκη της ανθρώπινης κατάστασης: Στις ΗΠΑ, όπου αναπτύχθηκαν από παλιά αυτοί οι προβληματισμοί, έχουμε ήδη το 1961 το περίφημο πείραμα "καθοδηγούμενων βασανιστών" του Μίλγκραμ στο Γέιλ (διόλου τυχαία το πείραμα ξεκίνησε τρεις μήνες μετά την έναρξη της δίκης του Αϊχμαν στην Ιερουσαλήμ) ή, στα 1971, το "πείραμα της φυλακής" στο Στάνφορντ, όπου ο ψυχολόγος Ζιμπάρντο, συμφοιτητής του Μίλγκραμ, “μοίρασε” σε φοιτητές τους ρόλους των δεσμοφυλάκων και των φυλακισμένων με εντελώς απρόβλεπτες συνέπειες ως προς τη μετάλλαξη ενός “φυσιολογικού” ανθρώπου σε καταπιεστή. Αμφιβάλλει κανείς ότι αυτά τα πειράματα (και πολλά άλλα, που παρέμειναν “κρυφά”) "κεφαλαιοποιήθηκαν" από τους τεχνικούς της εξουσίας ώστε σήμερα τα διδάγματά τους να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του σύγχρονου Λεβιάθαν της παρακολούθησης και της καταστολής; Τι νόημα έχει λοιπόν να ξορκίσουμε με ευκολία το "Κακό" παραπέμποντάς το απλώς στο μακρινό Τρίτο Ράιχ ή στην πιθανότητα πανομοιότυπης νεκρανάστασής του;

ΚΩΣΤΑΣ ΤΕΡΖΗΣ Η ΑΥΓΗ

Seven Films είπε...

Καθώς η Γερμανία είναι μια χώρα που επί έναν αιώνα μας υπενθυμίζει πως δύναται να οργανωθεί σε φονικό συλλογικό βαθμό, ο σπόρος (η άνοδος του εθνοσοσιαλισμού), τα γεγονότα (δύο πόλεμοι) και η επανάληψη (νεοναζιστικά φαινόμενα) υπάρχουν. Με τους μηχανικούς διαλόγους και τον κοφτό, βροντερό της ρυθμό, η ταινία το Κύμα ψαλιδίζει τη σάρκινη διάσταση του ανθρώπινου παράγοντα και αποστασιοποιείται από τους ήρωες. Και να σκεφτεί κανείς πως η πρώτη ιδέα της ταινίας ανήκει σε έναν καθηγητή λυκείου στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια, τον Ρον Τζόουνς, που το 1967 δεν μπόρεσε να δώσει σαφή απάντηση στην ερώτηση μαθητή του στο γιατί ο γερμανικός λαός εξακολουθούσε να αγνοεί τη σφαγή των Eβραίων, και αντ' αυτού έκανε ένα πείραμα που ονόμασε «τρίτο κύμα» (κατά το Τρίτο Ράιχ), διαπίστωσε την εξάπλωσή του, και, πριν οι διαστάσεις γίνουν κάτι παραπάνω από ανησυχητικές, το διέκοψε μετά από πέντε ημέρες.

Στην ταινία του Ντένις Γκένσελ ένα παρόμοιο πείραμα σε ένα σχολείο της Γερμανίας ξεκινά με τις καλύτερες των προθέσεων, αλλά εξελίσσεται σε κάτι άγριο και βίαιο, με αποτέλεσμα πολύ χειρότερο από το παράδειγμα της Καλιφόρνια, προφανώς για λόγους δραματικού παραδειγματισμού. Ο Ράινερ Βένγκερ, καθηγητής Λυκείου με αναρχικό παρελθόν και πρωτοποριακές ιδέες για την εκπαίδευση, αναλαμβάνει, στο πλαίσιο του μαθήματος της Πολιτικής Θεωρίας, να διδάξει στους φοιτητές του για την τυραννία. Ο ίδιος, βέβαια, θα προτιμούσε να αναλάβει να μιλήσει για την αναρχία, αλλά σε αυτό τον έχει προλάβει ένας αυστηρός καθηγητής της παλιάς σχολής. Προκειμένου, λοιπόν, να κάνει το μάθημα πιο ενδιαφέρον και με αφορμή το σχόλιο ενός μαθητή του πως «δεν μπορεί σήμερα να ξαναϋπάρξει φασισμός, σοφίζεται ένα παιχνίδι ρόλων: ο ίδιος αναλαμβάνει το ρόλο του ηγέτη και οι μαθητές του το ρόλο των ακολούθων του. Οι τελευταίοι ανταποκρίνονται με ενθουσιασμό στις ανάγκες του «ρόλου». Πειθαρχούν με χαρά σε μια σειρά κανόνων συμπεριφοράς, ονοματίζουν τη μικρή κοινωνία τους «Το κύμα», φορούν ένα είδος ενιαίας στολής, επινοούν έναν κοινό χαιρετισμό, φιλοτεχνούν ένα διακριτικό σήμα, σκαρφαλώνουν ριψοκίνδυνα σε σκαλωσιές και σκαρώνουν γκράφιτι, μαθαίνουν τελικά να αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλο ως μέλη μιας εκλεκτής ομάδας, όπου όλοι είναι ίσοι με όλους. Ο Μάρκο, γιος διαλυμένης οικογένειας, είναι ίσος επιτέλους με τον πλούσιο συμμαθητή του. Η ντροπαλή, συνεσταλμένη Λίζα είναι ίση επιτέλους με τα άλλα, δημοφιλή κορίτσια. Ο Τιμ, που βρισκόταν πάντα στο περιθώριο και κινούνταν καμιά φορά και εκτός νόμου, μπαίνει επιτέλους στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και αισθάνεται χρήσιμος. Ο Ντένις, που ασχολείται ερασιτεχνικά με το θέατρο και αναζητά διαρκώς το νόημα, διοχετεύει επιτέλους κάπου το πάθος του. Ένας μαθητής τουρκικής καταγωγής είναι ίσος με τον Γερμανό. Μόνο που, αν για τα μέλη της ομάδας όλα φαίνονται σωστά, όσοι βρίσκονται στην απ' έξω δείχνουν τη δυσπιστία, αν όχι την αγωνία τους. Πρώτες πρώτες, η σύζυγος του Ράινερ, και αυτή καθηγήτρια στο ίδιο σχολείο, αλλά και η νεαρή Κάρο, το κορίτσι του Μάρκο που βρέθηκε στην ομάδα, εξοστρακίστηκε γιατί αρνήθηκε να φορέσει το ίδιο λευκό πουκάμισο με τους υπόλοιπους και παλεύει να δείξει στους υπόλοιπους το πόσο επικίνδυνες είναι οι νέες ιδέες τους. Τη διαφορά κάνουν οι λίγοι που διαχωρίζουν τη θέση τους από την ομάδα.

Ο Γκένσελ επιχειρεί να δείξει πόσο ελκυστική είναι η ομοιομορφία και ακόμη πόσο σύμφυτη είναι με τη θεωρητική δομή της εκπαίδευσης. Όπως όλες οι ταινίες που δειγματοποιούν τους ήρωες σε μικρές ομάδες και τα υποσύνολα που τις απαρτίζουν, πέφτει στην ευκολία της σχηματικότητας. Προσπαθεί να καλύψει τις πίστες: μέσω της αθλητικής παιδεία των παιδιών βγάζει το κανάλι της επιθετικότητας διά της οργανωμένης άθλησης. Σε κάποιες περιπτώσεις, εξετάζει και τα προσωπικά των μαθητών, για να σκιαγραφήσει τις διαφορές της οικογενειακής καταγωγής. Και το κάνει με βιαστικό και αγέλαστο τρόπο που ενισχύεται από τους ξύλινους διαλόγους. Δεν γνωρίζω πόσο πιο εμπεριστατωμένα και ώριμα μιλάνε οι μαθητές της Πολιτικής Θεωρίας ενός ξεχωριστού λυκείου της Γερμανίας, αλλά δεν μπορώ να πιστέψω πως φέρονται σαν αποξενωμένα ρομποτάκια που δεν παίρνουν ανάσα και σκέφτονται σαν προγραμματισμένα πολυβόλα - το ίδιο και ο γεμάτος περίσσια αυτοπεποίθηση καθηγητής τους.

Αποτέλεσμα είναι το παρακουρδισμένο Κύμα (πόσο πιο πολύ συναρπάζουν το έγκλημα και η τιμωρία στο Κουρδιστό Πορτοκάλι), που παρακολουθείται άνετα ως συνοδευτικό συμπλήρωμα του Συμπλέγματος Μπάαντερ Μάινχοφ, να μοιάζει με πόνημα για τον κίνδυνο της ανεξέλεγκτης εξατομίκευσης, σε μια εποχή που ένα γενικό ιδεολόγημα μπορεί να αναλάβει τα ηνία μια διασπασμένης, ιδιωτικής κοινωνίας. Η αλήθεια είναι πως η αλήθεια δεν μετατρέπεται αναγκαστικά σε καλή ταινία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ LIFO

Seven Films είπε...

ΤΟΛΜΗΡΟ ΘΕΜΑΤΙΚΑ, ΑΛΛΑ ΑΦΕΛΕΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΙΡΟ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΑΜΑ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΠΑΡΑΣΥΡΕΙ ΜΕ ΤΗ ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ. ΜΕΛΟΔΡΑΜΑΤΙΚΑ ΣΤΗΜΕΝΟ, ΠΕΦΤΕΙ ΣΤΗΝ ΠΑΓΙΔΑ ΤΩΝ ΠΙΟ ΑΠΛΟΪΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΛΩΝ ΟΣΑ ΜΕ ΣΤΟΜΦΟ ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΕΙ.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΗΤΣΗΣ ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ (*)

Seven Films είπε...

Βασισμένη σε πραγματικό περιστατικό, η ταινία ασχολείται με τις ανθρώπινες προδιαθέσεις αναφορικά με την ανάπτυξη απολυταρχικού καθεστώτος.

Story: Ένας καθηγητής σε γερμανικό λύκειο, προκειμένου να διδάξει τη φύση της απολυταρχίας, εφαρμόζει για λίγες μέρες, ως πείραμα, ένα σύστημα ομαδοποίησης και πειθαρχίας στην τάξη. Παραδόξως, οι μαθητές ρίχνονται με ενθουσιασμό στην ιδέα, σε βαθμό όμως τέτοιο που η κατάσταση ξεφεύγει, με δραματικά αποτελέσματα.

Focus: Το σενάριο βασίζεται σε προηγούμενη ταινία και βιβλίο, που και αυτά αντλούν από αληθινό περιστατικό που συνέβη το 1972 στην Καλιφόρνια. Το ερώτημα που τίθεται δεν είναι αν μπορούν να δημιουργηθούν συνθήκες φασισμού στη σημερινή εποχή –θα ήταν αφελής θεώρηση για την πορεία της ανθρωπότητας ως μονόδρομου προς την πρόοδο, κατά τα εγελιανά πρότυπα, και όχι ως αποτελέσματος της εκάστοτε αναγκαιότητας.

Το ερώτημα αφορά το μηχανισμό παραγωγής της φασίζουσας νοοτροπίας, πράγμα που η ταινία αναλύει, με μια στιβαρή, «τετράγωνη» σκηνοθεσία και με σενάριο - μοντάζ που δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για κοιλιά, τουλάχιστον όσον αφορά την αφήγηση.

Ο Γιούργκεν Φόγκελ στο ρόλο του καθηγητή αποδίδει καλά τις διακυμάνσεις του χαρακτήρα: από τον αέρα του δημιουργικού cool δασκάλου που ίσως απολαμβάνει ενδόμυχα τη δύναμη που συσσωρεύει ως αρχηγός, μέχρι το φόβο για μια κατάσταση που του ξεφεύγει.

Οι δυο-τρεις ήρωες-μαθητές που «δειγματίζουν» τις αντιδράσεις, καλύπτουν το φαινόμενο στα βασικά του σημεία. Η δραματική κατάληξη, πέρα από το αληθινό ντοκουμέντο, δίνει αβάντα, απαλλάσσοντας το σκηνοθέτη από δυσκολότερη δουλειά που θα είχε να κάνει.
Χάρης Καλογερόπουλος EXODOS

Seven Films είπε...

“I don’t care about history” τραγουδούν οι Ramones στο “Rock’n’Roll Highschool”, που ακούγεται στους τίτλους της ταινίας, αφήνοντας σαφείς υπαινιγμούς για την απάντηση στο ερώτημα που θέτει το φιλμ του Ντένις Γκάνσελ, αν ένα κίνημα σαν αυτό των ναζί θα μπορούσε να βρει εύφορο έδαφος στη Γερμανία τού σήμερα. Το κοινωνικό πείραμα ενός καθηγητή Γυμνασίου εμπνέει στους μαθητές του ενθουσιασμό που σύντομα μετατρέπεται σε κάτι πολύ επικίνδυνο. Το θέμα αγγίζει ταμπού και κάνει τις σωστές ερωτήσεις, αλλά νοιάζεται περισσότερο για την επιφάνεια παρά για την ουσία της ιστορίας.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΡΑΣΣΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ATHENS VOICE