Όντρεϊ Χέπμπορν
Σίρλεϊ Μακ Λέιν
Τζέιμς Γκάρνερ
Μίριαμ Χόπκινς
Φέι Μπέιντερ
Κάρεν Μπάλκιν
Βερόνικα Κάρτραϊτ
Η Μάρθα Ντόμπι (Σίρλεϊ Μακ Λέιν) και η Κάρεν Ράιτ (Χέπμπορν), φίλες από την εφηβεία τους, είναι συνιδιοκτήτριες ενός σχολείου θηλέων. Η Κάρεν είναι αρραβωνιασμένη με το Τζο (Γκάρνερ), έναν νεαρό γιατρό. Όταν τα οικονομικά του σχολείου επιτέλους αρχίζουν να ανθίζουν, το ζευγάρι αποφασίζει να ορίσει ημερομηνία γάμου, γεγονός που κάνει τη Μάρθα να νιώσει ένα κέντρισμα ζήλιας.Κάποιο κακομαθημένο κοριτσάκι του σχολείου, το οποίο θέλει να εκδικηθεί τις δασκάλες γιατί τιμωρήθηκε για κάποια σοβαρή αταξία, διαδίδει ένα βαρύ ψέμα, πως τάχα οι δύο γυναίκες διατηρούν μεταξύ τους κρυφό δεσμό. Οι φήμες μεταδίδονται από στόμα σε στόμα, και σαν αποτέλεσμα το σχολείο χάνει την αξιοπιστία του, τα κορίτσια απομακρύνονται από τους γονείς τους και η επιχείρηση κλείνει. Επιπλέον ο Τζο, αρχίζει να αμφιβάλλει σχετικά με την πίστη της Κάρεν στο πρόσωπό του και την πραγματική σχέση της με τη Μάρθα.
Tips:
Το θεατρικό έργο είχε μεταφερθεί πρωτύτερα στη μεγάλη οθόνη υπό τον τίτλο Οι σκιές που περνούν (These Three, 1936), αλλά οι επιβολές του δεοντολογικού κώδικα της εποχής, ανάγκασαν τους δημιουργούς της ταινίας να μετατρέψουν την ιστορία σε ερωτικό τρίγωνο, αποβάλλοντας την ιδέα της ομοφυλοφιλίας. Μέχρι το 1961, ο κώδικας είχε καταστήσει το θέμα λιγότερο ταμπού, ωστόσο οι αναφορές σε αυτό ήταν γενικόλογες και υπαινικτικές.
Σε μια συνέντευξή της για το ντοκιμαντέρ The Celluloid Closet (1996), η Μακ Λέιν είπε πως εκείνη και η Χέπμπορν δεν μιλούσαν ποτέ στα γυρίσματα για τον υπαινισσόμενο ομοφυλοφιλικό δεσμό των ηρωίδων και πως ο σκηνοθέτης έκοψε κάποιες σκηνές φοβούμενος την αντίδραση του Τύπου.
Η ταινία αυτή αποτέλεσε την πρώτη για τον Τζέιμς Γκάρνερ μετά τη μήνυση που κατέθεσε κατά της εταιρίας Warner Bros. ώστε να αφήσει την τηλεοπτική σειρά Maverick και να δραστηριοποιηθεί στον κινηματογράφο. Ο Γουάιλερ έσπασε την άρρητη συμφωνία μεταξύ των δημιουργών και προσέλαβε τον ηθοποιό, που εμφανίστηκε πλέον σε πολλές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Η Μίριαμ Χόπκινς, που υποδύθηκε την θεία Λίλυ Μόρταρ στην ταινία του 1961, είχε εμφανιστεί ως Μάρθα Ντόμπι στην προηγούμενη μεταφορά του έργου στη μεγάλη οθόνη, Σκιές που περνούν, (These Three 1936).
Πρόκειται για την τελευταία ασπρόμαυρη ταινία στην οποία εμφανίστηκε η Όντρεϊ Χέπμπορν.
Το όνομα της ταινίας προέρχεται από ένα ποίημα του Χένρι Γουάντσγουρθ Λονγκφέλοου.
ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ:
Βραβεία Ακαδημίας Κινηματογράφου (Όσκαρ)
Υποψηφιότητα:
Β’ Γυναικείου Ρόλου – Φέι Μπέιντερ
Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης, Ασπρόμαυρη ταινία – Φερνάντο Καρρέρε, Έντουαρντ Τζ. Μπόιλ
Κινηματογράφησης, Ασπρόμαυρη ταινία – Φράντς Πλάνερ
Σχεδιασμού κοστουμιών, Ασπρόμαυρη ταινία – Ντόροθυ Τζίκινς
Ήχου – Γκόρντον Σόγιερ
Βραβεία Σωματείου Σκηνοθετών Η.Π.Α. (D.G.A)
Υποψηφιότητα:
Εξαιρετικής επίδοσης στη Σκηνοθεσία Ταινίας – Γουίλιαμ Γουάιλερ
Χρυσές Σφαίρες
Υποψηφιότητα:
Γυναικείας Ερμηνείας σε Δραματική Ταινία – Σίρλεϊ Μακ Λέιν
Σκηνοθεσίας – Γουίλιαμ Γουάιλερ
Τα παιδιά της γειτονιάς σου με τρομάζουν
Λίγα λόγια για την ταινία
4 σχόλια:
Βασισμένο σε θεατρικό που είχε γράψει η Λίλιαν Χέλμαν στη δεκαετία του ‘30, οι Ψίθυροι είναι ένα θαυμάσιο ψυχολογικό υφαντό του Γουάιλερ, ο οποίος καταφέρνει ν’ αποδώσει σπαρακτικά το ταμπού της λεσβιακής σχέσης των δυο καθηγητριών, αποφεύγοντας έντεχνα να το κατονομάσει, ξεγλιστρώντας έτσι απ’ τους δαιδάλους της λογοκρισίας (της εποχής, αλλά και της δικής του). Με την τεχνική του «ψιθύρου» όπως και της ανεξέλεγκτης φήμης στο παρόμοιας θεματικής πρόσφατο Doubt με τη Στριπ και τον Σίμορ Χόφμαν, το θέμα μετατοπίζεται από την ουσιαστική επιθυμία στις κοινωνικές προεκτάσεις μιας κακόβουλης εκδοχής της αλήθειας. Ο Γουάιλερ είναι δάσκαλος στην υπόνοια της σκηνοθεσίας μέσα απ’ το άδηλο και την ατμόσφαιρα και η Σίρλεϊ Μακλέιν είναι τεράστια στο φιλμ, με διαφορά η καλύτερη σ’ ένα καστ με ερμηνείες διαφορετικών σχολών.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ LIFO
Δεύτερη διασκευή (η πρώτη έγινε το 1936) του θεατρικού έργου της Λίλιαν Χέλμαν από τον Γουίλιαμ Γουάιλερ, γύρω από το δράμα που προκαλεί μια μαθήτρια σε οικοτροφείο θηλέων όταν κατηγορεί δύο δασκάλες της ως λεσβίες.
Παρά τους περιορισμούς τής τότε λογοκρισίας σχετικά με τους τολμηρούς διαλόγους (η λέξη λεσβία δεν αναφέρεται ούτε μία φορά), ο Γουάιλερ κατάφερε να δώσει την όλη ατμόσφαιρα της καταπίεσης και της φοβίας και να αποσπάσει συγκλονιστικές ερμηνείες από τις Οντρεϊ Χέπμπορν και Σίρλεϊ ΜακΛέιν στους ρόλους των δύο κατηγορουμένων.
ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Ο ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΟΣ ΜΕ ΤΡΙΑ ΟΣΚΑΡ ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΓΟΥΑΙΛΕΡ ("ΜΠΕΝ ΧΟΥΡ") ΔΙΑΣΚΕΥΑΖΕΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΧΝΙΚΑ ΕΝΑ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΤΗΣ ΛΙΛΙΑΝ ΧΕΛΜΑΝ. ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΟ ΚΑΙ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΚΟΜΨΟΤΕΧΝΗΜΑ, Η ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΙΑ ΤΑ ΧΟΛΙΓΟΥΝΤΙΑΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΨΗΦΙΑ ΓΙΑ ΠΕΝΤΕ ΟΣΚΑΡ ΤΑΙΝΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑΣ ΜΕ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ ΠΟΥ ΚΑΝΕΙ ΑΙΣΘΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΠΟΥ ΣΥΓΚΙΝΕΙ ΜΕΧΡΙ ΔΑΚΡΥΩΝ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΜΙΣΟ ΑΙΩΝΑ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΗΤΣΗΣ ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ
Δύο γυναίκες, ιδιοκτήτριες ενός ιδιωτικού οικοτροφείου για μικρά κορίτσια, βλέπουν τη ζωή τους να καταστρέφεται, όταν μία ανυπότακτη μαθήτριά τους διαδίδει ότι η σχέση τους είναι «αφύσικη». Ο κοινωνικός τους μικρόκοσμος σοκάρεται ανεπανόρθωτα, οι γονείς αποσύρουν τα παιδιά τους από το σχολείο, ο αρραβώνας της μίας διαλύεται, και η τραγωδία δεν αργεί να ακολουθήσει...
Η εκδοχή του 1961 ήταν η δεύτερη απόπειρα του Γουίλιαμ Γουάιλερ να διασκευάσει κινηματογραφικά το ομώνυμο επιτυχημένο θεατρικό έργο της Λίλιαν Χέλμαν. Με την πρώτη («These Three», 1936) αναγκάστηκε να συμβιβαστεί σε κάτι πολύ διαφορετικό, καθώς η κινηματογραφική λογοκρισία της εποχής δε επέτρεπε ούτε νύξη στο θέμα της ομοφυλοφιλίας. Η ίδια η Χέλμαν είχε αναλάβει τότε τη διασκευή του σεναρίου, και το αποτέλεσμα ήθελε τους κακόβουλους «ψιθύρους» να αφορούν ένα παράνομο ερωτικό τρίγωνο ανάμεσα στις δύο ηρωίδες και τον αρραβωνιαστικό της μίας. Το 1961 ο Γουάιλερ αποφάσισε να γυρίσει την εκδοχή που πλησίαζε τη δύναμη του θεατρικού. Και μπορεί, μισό αιώνα μετά, «οι Ψίθυροι» να φαντάζουν ακόμα συντηρητικοί σε κάποιους χειρισμούς τους, όμως τόλμησαν να θέσουν το λεσβιακό ζήτημα στο κινηματογραφικό κοινό κι αυτό ήταν απαράμιλλα γενναίο σε εποχές που οι ταινίες θεωρούσαν ταμπού ακόμα και τα... διαζύγια.
Ο Γουάιλερ καθοδηγεί εξαιρετικά τις δύο πρωτοκλασάτες ηθοποιούς του – η ανακάλυψή του Οντρεϊ Χέπμπορν διαλύεται σταδιακά και αθόρυβα μπροστά στο φακό του, ενώ η Σίρλεϊ ΜακΛέιν, άλλοτε εκρηκτικά κι άλλοτε με εγκράτεια, κλέβει την παράσταση σ' έναν εξαιρετικά δύσκολο ρόλο. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει το πόσο αριστοτεχνικά ο Γουάιλερ σκηνοθετεί τους χώρους, χρησιμοποιώντας το βάθος πεδίου, τη γεμάτη σκιές ασπρόμαυρη φωτογραφία και το γεωμετρικό στήσιμο των κάδρων με τρόπο που δίνει στα σπίτια ένα χειροπιαστό όγκο, ένα «βάρος» που καταπλακώνει σημειολογικά τις ηρωίδες. Πέρα από όσα διαδραματίζονται στην οθόνη, οι σκάλες, τα ύψη, τα κάγκελα και τα σκοτάδια του οικοτροφείου μας κάνουν να νιώθουμε τη σαφέστατη διάσταση ενός κοινωνικού περιβάλλοντος που εγκλωβίζει, τιμωρεί.
Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτό το ίδιο το περιβάλλον είναι και ο πραγματικός πρωταγωνιστής. Για τα ήθη του 1961, η απόφαση να μη στήσεις ξεκάθαρα το θέμα σου μέσα από την πραγματικότητα μίας γκέι σχέσης αλλά πάνω στον αστήριχτο ψίθυρό της, ήταν αναπόφευκτη υπεκφυγή. Ακόμα και σήμερα όμως, ίσως αυτό να αποτελεί τη δύναμη της ταινίας. Το κακόβουλο κουτσομπολιό της μικρής σατανικής μαθήτριας δεν είναι αλήθεια (ή, τουλάχιστον, για την ηρωίδα της Σίρλεϊ Μακ Λέιν «είναι ψέμα με μία δόση αλήθειας»), αυτό όμως που αληθεύει είναι η κοινωνική αντίδραση απέναντί του. Η έλλειψη ανοχής σε οποιαδήποτε διαφορετικότητα, η καταδίκη σε απομόνωση, ο ρατσισμός, ή αηδία. Η σαρωτική δύναμη ενός θρασύδειλου ψιθύρου που αποδεικνύεται εκκωφαντικός. Το κοινό μπορεί να μην έρχεται αντιμέτωπο με μία πραγματική γκέι σχέση, βλέπει όμως ξεκάθαρα τον εαυτό του.
Επιπλέον, ο πρωτότυπος τίτλος, «The Chidren's Hour» θέτει μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παράμετρο. Ακόμα και άνθρωποι που θεωρούν τους εαυτούς τους προοδευτικούς, δε θέλουν την παραμικρή επαφή του παιδιού τους με γκέι εκπαιδευτικό. Η οποιαδήποτε ανεκτικότητα σταματά εκεί. Η λογική σταματά εκεί. Και όλα δίνουν τη θέση τους για άλλη μια φορά στο φόβο. Τα παιδιά ήταν, είναι και θα είναι πάντα το κοινωνικό άλλοθι για να χαράζονται διαχωριστικές γραμμές στην ανοχή μας. Αν κάποιος φυτέψει έστω και τον σπόρο μίας αδιόρατης απειλής απέναντι «στα παιδιά μας», η μάζα είναι έτοιμη να αποδεχτεί και τα πιο φασιστικά μέτρα. Και δυστυχώς κάπου εκεί χάνεται η κρίση, η ψυχραιμία, η πραγματικότητα.
Οχι, ο Γουάιλερ δεν έστησε ποτέ μία ταινία γύρω από το σοκαριστικό και «εξωτικό» θέμα μίας γκέι σχέσης. Και τότε, και πενήντα χρόνια μετά, στο μικροσκόπιό του δεν ήταν ποτέ το ζευγάρι. Ημασταν πάντα εμείς. Οσα πιστεύουμε ότι ξεπεράσαμε, κι όσα έχουν μείνει τρομαχτικά ίδια.
ΠΟΛΥ ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ www.flix.gr
Δημοσίευση σχολίου